Bablar - Konular - Numaralar

KİTABU’L-İSTİKRADİ VE EDAİ’D-DEYNİ VE’L-HACRİ VE’T-TEFLİS

<< 1074 >>

باب: من اشترى بالدين وليس عنده ثمنه، أو ليس بحضرته.

1. MAL BEDELİ KENDİSİNDE BULUNMAYAN VEYA BULUNDUĞU HALDE YANINDA HAZIR OLMAYAN KİMSENİN BORÇLA BİR MAL SATIN ALMASI

حدثنا محمد: أخبرنا جرير، عن المغيرة، عن الشعبي، عن جابر ابن عبد الله رضي الله عنهما قال: غزوت مع النبي صلى الله عليه وسلم، قال: (كيف ترى بعيرك، أتبيعينه). قلت: نعم، فبعته إياه، فلما قدم المدينة، غدوت إليه بالبعير، فأعطاني ثمنه.

[-2385-] Cabir İbn Abdullah r.a. şöyle anlatır: Resulullah ile birlikte bulunduğum bir gazvede idim. Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem bana, "Deveni satmaya ne dersin?" buyurdu. Ben de, "Evet" diyerek ona sattım. Medine'ye vardığı zaman deveyi ona götürdüm, o da bana bedelini verdi.

حدثنا معلى بن أسد: حدثنا عبد الواحد: حدثنا الأعمش قال: تذاكرنا عند إبراهيم الرهن في السلم، فقال: حدثني الأسود، عن عائشة رضي الله عنها: أن النبي صلى الله عليه وسلم اشترى طعاما من يهودي إلى أجل، ورهنه درعا من حديد.

[-2386-] Aişe r.anha şöyle demiştir: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir yahudiden vadeli olarak bir miktar yiyecek maddesi satın almış, demir zırhını ona rehin olarak vermiştir.

AÇIKLAMA: Başlıkta sözü edilen işlem caizdir. Hz. Aişe'nin rivayet ettiği hadiste, Hz. Nebi yahudiden bir miktar yiyecek maddesini, ödeyecek parası bulunmadığı halde satın almıştır.

İbnü'l-Müneyyir şöyle demiştir: Bu hadisin delalet ettiği bir şey de şudur: Eğer Hz. Nebide aldığı malın bedeli bulunmuş olsaydı bunu geciktirmez, peşin öderdi. Yiyecek maddesinin bedelinde de, eğer bedeli elinde olsa idi, bunu, zimmetinde bir borç olarak bekletmezdi. Çünkü bilindiği üzere Resulullah'ın adeti, yapılması gereken bir şey varsa hemen yapması idi.

باب: من أخذ أموال الناس يريد أداءها أو إتلافها.

2. İNSANLARIN MALINI ÖDEME VEYA TELEF ETME NİYETİYLE ALMAK

حدثنا عبد العزيز بن عبد الله الأويسي: حدثنا سليمان بن بلال، عن ثور بن زيد، عن أبي الغيث، عن أبي هريرة رضي الله عنه، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: (من أخذ أموال الناس يريد أداءها أدى الله عنه، ومن أخذ يريد إتلافها أتلفه الله).

[-2387-] Ebu Hureyre r.a.'in rivayet ettiğine göre Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: "İnsanlann malını ödeme niyetiyle alan kimseye Allah (borcunu) ödettirir.

Telef etmek (ödememek) niyetiyle alan kimsenin malını ise telef ettirir."

AÇIKLAMA: İbn Mace, İbn Hibban ve Hakim'in Hz. Meymune'den (r.anha) naklettiği hadis şöyledir: "Ödeme niyetiyle borca girer. kimsenin bu durumunu Allah bilir ve ona borcunu dünyada iken ödettirir."

Hadisten ilk bakışta anlaşılan anlam ile, gizli malları bulunan borçlu bir kimsenin, ödeme niyetine sahip olduğu halde ani bir ölümle karşı karşıya geldiği veya herhangi bir kusuru bulunmadan ödeme gücünü kaybettiği için dünyada iken borcunu ödemeden hayatını yitirmesi meselesi örtüşmemektedir.

Bu durumda Meymline hadisinin, genellikle geçerli olan durumla ilgili olduğunu söylemek gerekir. Yukarıdaki meselede kişinin herhangi bir sorumluluğu yoktur. Oysa ödeme niyeti olmayan kişinin sevaplarından alınıp alacaklıya verilecektir. Hatta ödeme niyetiyle alan kimsenin borcuna Allah kefil olmaktadır. Yukarıdaki hadis bunu göstermektedir. İbn Abdüsselam bu görüşe karşı çıkmaktadır. Allah (c.c) en iyisini bilir.

İlk anlaşılan manaya (zahir) göre, Allah ödeme niyeti bulunmayan kimsenin malını o kimse hayatta iken dünyada telef ettirecektir. Bu haber, Nebilik alameti sayılan bilgilerden biridir. Çünkü biz, gerçek hayattaki durumun, aynen hadiste anlatıldığı gibi gerçekleştiğini müşahede etmekteyiz. Bir görüşe göre, telef ile, ahirette verilecek azap kasdedilmiştir.

İbn Battal şöyle demiştir: "Hadis, insanların malını almamaya eğer bir borçlanma gerçekleşmiş ise de, güzel bir şekilde ödemeye teşvik etmektedir. İşlenen suçun cezası, bazen suç ile aynı cinsten olabilir."

Davudi şöyle demiştir: "Borçlu bir kimse, köle azat edemez, sadaka veremez. Eğer yaparsa yaptığı tasarruf1ar iptal edilir."

Hadis, iyi niyetli olmayı teşvik etmekte, kötü niyetli olmaktan da sakındırmaktadır. Ameller, niyetiere göre değerlendirilir.